Technologie wodorowe drogą do neutralności klimatycznej i jednym z filarów Europejskiego Zielonego Ładu i są jednym z priorytetów w programach finansowanych ze środków UE i krajowych.

Technologie wodorowe jako jeden z priorytetów realizacji polityki Green Deal

Energetyka wodorowa stanowić będzie jeden z istotnych filarów realizacji Europejskiego Zielonego Ładu (Green Deal), którego celem jest osiągnięcie przez Europę neutralności klimatycznej do 2050 r. W związku z tym podmioty realizujące działania w tym obszarze będą mogły liczyć na wsparcie w formie dotacji i preferencyjnych pożyczek na realizację projektów związanych z rozwojem i wdrażaniem technologii wodorowych, stanowiących realną szansę obniżenia emisyjności sektorów energochłonnych.

Krajowe działania na rzecz rozwoju energetyki wodorowej

Jednym z kluczowych elementów osiągania neutralności klimatycznej będzie odejście od spalania paliw kopalnych i rozwój niskoemisyjnego transportu m.in. poprzez rozwój gospodarki wodorowej. Na początku 2021 r. Ministerstwo Klimatu i Środowiska przedstawiło projekt Polskiej Strategii Wodorowej do roku 2030 r. z perspektywą do 2040 r. Jest to dokument określający cele oraz działania na rzecz budowy niskoemisyjnej gospodarki wodorowej w trzech sektorach – energetyce, transporcie i przemyśle, w tym związane z jego produkcją, dystrybucją i finansowaniem oraz tworzeniem ram prawnych pozwalających na wykorzystanie technologii wodorowych.

Cele gospodarki wodorowej to:

1. Wdrożenie technologii wodorowych w energetyce – ograniczenie intensywności wykorzystania paliw kopalnych i zmniejszenia uzależnienia państwa od importu paliw, co w długiej perspektywie wpłynie na poprawę bezpieczeństwa energetycznego.
2. Wykorzystanie wodoru jako paliwa alternatywnego w transporcie szczególnie w transporcie miejskim, drogowym oraz morskim, a w dalszej perspektywie również w lotnictwie, co pozwoli na redukcję emisji CO2 zastępując paliwa konwencjonalne.
3. Wsparcie dekarbonizacji przemysłu – wykorzystanie niskoemisyjnego wodoru wytwarzanego z wykorzystaniem OZE pozwoli na znaczącą redukcję emisji gazów cieplarnianych.
4. Produkcja wodoru w nowych instalacjach – biorąc pod uwagę kierunek wyznaczony przez Europejski Zielony Ład oraz Strategię wodorową UE, celem Polski w zakresie produkcji wodoru będzie zapewnienie odpowiednich warunków dla uruchomienia instalacji do produkcji wodoru ze źródeł nisko- i zeroemisyjnych.
5. Sprawna i bezpieczna dystrybucja wodoru – strategia zakłada osiągnięcie do 2030 r. zdolności transportu wodoru (mieszanina gazowa zawierająca ok. 10% gazów innych, niż gaz ziemny) sieciami gazowymi.
6. Stworzenie stabilnego otoczenia regulacyjnego – ram regulacyjnych pozwalających na wykorzystanie wodoru jako paliwa alternatywnego w transporcie, podstaw funkcjonowania rynku wodoru oraz opracowanie legislacyjnego pakietu wodorowego – przepisów określających szczegóły funkcjonowania rynku, implementujących prawo UE w tym zakresie oraz wdrażających system zachęt do produkcji niskoemisyjnego wodoru.

Dofinasowanie technologii wodorowych

Środki z Unii Europejskiej

Rozwój gospodarki wodorowej będzie wymagał zapewnienia odpowiednich źródeł finansowania prac B+R i inwestycji związanych z wdrożeniem tej technologii. Planuje się dofinansowanie projektów związanych z inwestycjami w technologie wodorowe, wytwarzanie, magazynowanie i transport wodoru ze środków Unii Europejskiej na lata 2021 – 2027, w tym budżetu przyznanego Polsce w ramach Wieloletnich Ram Finansowych i NextGen Fund.

W ramach programu Horyzont Europa (następca Horyzont 2020, największy w historii program wspierający badania, rozwój i innowacje) możliwe będzie uzyskanie dotacji w wysokości nawet 100% kosztów związanych z:

• realizacją projektów B+R+I – rozwojem i integracją technologii, testowaniem, demonstracją i walidacją prototypu na małą skalę w laboratorium,
• działaniami innowacyjnymi, w tym prototypowaniem, testowaniem, demonstracją, pilotażem i walidacją produktów na dużą skalę.

W celu sprostania wyzwaniom rozwoju gospodarki wodorowej Komisja Europejska uruchomi również środki w wysokości 330-469 mld euro na wsparcie działań B+R i inwestycji w dziedzinie wodoru m.in. w ramach Next Generation EU Fund czy Connecting Europe Facility.

Działania związane z rozwojem technologii wodorowych uznane zostały za Ważne Projekty Stanowiące Przedmiot Wspólnego Europejskiego Zainteresowania (IPCEI – Important Projects of Common European Interest). Mechanizm IPCEI to jeden z najważniejszych instrumentów wspierających politykę gospodarczą oraz politykę konkurencji Unii Europejskiej. Jest to wyjątkowa forma wsparcia udzielania na zasadzie pomocy publicznej, która dotyczyć może wyłącznie projektów zatwierdzonych uprzednio przez Komisję Europejską. Wybór projektów na etapie krajowym nie jest jednoznaczny z przyznaniem dofinansowania – rozpoczyna on współpracę międzynarodową w celu wsparcia jego realizacji. Projekty muszą charakteryzować się wysokim poziomem innowacyjności, pozytywnym wpływem na środowisko oraz przyczyniać się do wzrostu konkurencyjności całego europejskiego przemysłu.

W przesłanej do akceptacji Komisji Europejskiej wersji Krajowego Planu Odbudowy zaplanowano przeznaczenie 800 mln euro w formie dotacji na dofinansowanie m.in.:

• budowy elektrolizerów, w szczególności wykorzystujących energię OZE do produkcji wodoru,
• budowy, rozbudowy oraz modernizacji sieci przesyłowych oraz dystrybucyjnych do transportu wodoru oraz budowę infrastruktury umożliwiającą jego transport kołowy,
• budowy magazynów wodoru wraz z infrastrukturą techniczną umożliwiającą jego składowanie, zatłaczanie oraz użytkowanie,
• budowy urządzeń oraz infrastruktury niezbędnej do tankowania wodoru (w tym magazyny, infrastruktura dystrybucyjna oraz zabezpieczająca), a następnie wykorzystywanie go w transporcie drogowym, kolejowym oraz wodnym,
• budowy innowacyjnych jednostek transportowych zasilanych wodorem.
• Środki krajowe

Ogłoszona Polska Strategia Wodorowa zakłada utworzenie wieloletnie programu, w ramach którego w latach 2022-2026 na wsparcie rozwoju technologii wodorowych przeznaczonych ma być 100 mln zł rocznie. Dodatkowo około 1 mld zł przeznaczonych ma być na prowadzenie prac B+R w tym obszarze. Na wsparcie produkcji, transportu, magazynowania i wykorzystywania wodoru w formie pożyczki (do 85% kosztów kwalifikowanych) lub dotacji wynoszącej nie więcej, niż 15% kapitału pożyczki uzyskanej na przedsięwzięcie inwestycyjno-innowacyjne, alokowano 600 mln zł w ramach programu NFOŚiGW „Nowa Energia”. Pierwszy konkurs, z alokacją 300 mln zł, zakończony został w maju 2021 r. Obecnie brak informacji o terminach kolejnych naborów. W przygotowaniu są również dwa nowe programy NFOŚiGW ukierunkowane na “Wodoryzację gospodarki” i “Wsparcie infrastruktury ładowania pojazdów elektrycznych i infrastruktury tankowania wodoru”.

Transformacja Europy w kierunku kontynentu bezemisyjnego i alokowanie istotnych środków na wsparcie projektów związanych z rozwojem technologii wodorowych stwarza podmiotom zaangażowanym w te działania szanse rozwoju z ograniczeniem ryzyka finansowego dzięki pozyskaniu niekomercyjnego dofinansowania.